Texel ca. 1550, een kaartfragment dat is toegeschreven aan Jan van Scorel


Het gedeelte Texel van de kaart op groot formaat









De kerk van Den Burg werd tussen 1470 en 1481 gebouwd.
Eerder moet er een tufstenen zaalkerkje hebben gestaan.
In 1539 viel de spits van de toren. Pas in 1604 kwam er een nieuwe achtkantige spits op.
Het grote gebouw rechts zou het schoutshuis kunnen zijn, maar vanwege de versieringen met kruizen houdt Henk Schoorl het op het begijnenklooster.

Evenals de kerk is dit gebouw in 1572 door de watergeuzen zwaar beschadigd.
Een niet eerder opgevallen detail is de glooiing die hij tekent aan de rand van het dorp.
Dat moet de burgwal zijn.
Richting Driehuizen, ten westen van Den Burg, heeft blijkbaar een molen gestaan.






De kerk van het vissersdorp De Koog had geen toren, maar een losstaande klokkestoel.
De plaats van het kerkje is in het zuiden van het huidige dorp terug te vinden als het ronde Oude Kerkhof. De huidige kerk dateert uit 1719.

De Koog blijkt in de zestiende eeuw ook een eigen standaardkorenmolen rijk geweest te zijn.
Rechts zijn achter de duinen de twee plassen te zien, die nu nog in het landschap herkenbaar zijn als Het Alloo.






In de bebouwing ten oosten van het dorp zijn Oost en Zevenhuizen te herkennen.
Aan de andere kant zien we het buurtschap Molenbuurt.
In het jaar 1481 'Werd de Hogeberch geslecht tot een kerckhoff ende werd daer een kapel op gemaeckt.'

De kaart toont deze Catharinakapel met een torentje en een ommuurd kerkhof.
Het kerkje is waarschijnlijk in 1572 door de watergeuzen vernield. Op een kaart uit 1594 staat hij als ruïne getekend.
In de 18de eeuw stond op deze plaats Het Hogerhuys.






Door verstuiving van de duinen ging het dorp de Westen na 1500 sterk in betekenis achteruit.
Het 12de-eeuwse tufstenen kerkje staat hier nog in gave toestand afgebeeld.
Na vernielingen door de watergeuzen in 1572 raakte het gebouw in verval.

De toren is tot 1859 als baken in stand gehouden.

De bij de westerkerk behorende kapel van Den Hoorn werd in 1514 tot zelfstandige parochie verheven.
Den Hoorn had toen al 140 huizen.

Rechts achter de kerk is het gasthuis afgebeeld.
De huizen links zijn geleidelijk vervangen door bebouwing in zuidelijke richting.