Vanwege een aanvalsdreiging van de Engelse marine werd half mei 1781 een VOC-retourvloot van de Tafelbaai naar de Saldanhabaai gedirigeerd om daar de komst van een Franse escorte af te wachten.

Harmen Kikkert, stuurman op het schip de Parel, had zijn vriend Doeksteen uit Kaapstad gevraagd hem een visnet te sturen.
Het net met begeleidende brief werd begin juni geleverd.

De onverdedigde handelsvloot werd later door de Engelsen ontdekt en op 21 juli 1781 overrompeld.
Het volk kon vluchten, maar de schepen met hun rijke lading kwamen in Engelse handen.

Aan boord waren ook de persoonlijke bezittingen van Harmen Kikkert, waaronder deze brief en het pakket brieven van Aagje Luijtsen.



Brief van R. Doeksteen aan Harmanus Kikkert

30 mei 1781


Kort na 4 juni verzonden vanuit Kaapstad naar het schip de Parel, voor anker in de Saldanhabaai


Mijn heer en goede vriend,


Uw edeles missive van den 19e deezer hebben wij wel ontfangen, en daaruijt uw edeles welweesen met vergenoegen verstaan.

Wij zijn ook door 's Heemels seegen alle nog in eenen reedelijken welstand ons bevindende. Volgens uw edelens begeeren, zende [ik] hierbij een visch zeegen,1 't welk kost 25 rxd 2 en wensche uw edeles goeden vangst en maakt maar rijkelijk peekulhaaringen, dezelve Caapwaarts zendende, zullen [ze ons] wel te pas koomen, door dien dezelve hier duur zijn.

Wat aanbelangt de kooping van soldij reecq[eningen] soo sijn ik soo wel als d[e] h[ee]r Eksteen van gedagten om sulks niet te doen, bij teegenswoordige gesteldheijd van tijden, daar men daagelijks den vijand te gemoet siet. En onderstelt zijnde, wij kogten er voor uw edeles soo veele soldij reecq[eningen] in, als uw edeles benoodigd was, en den oorlog beginnende, en alsulke S. E. Comp[agnie]s dienaaren, van dewelke de reecq[eningen] waaren gekogt, kwamen te zneuveelen, als dan zoudet uw edeles dien verlies aan uwe beenen moeten binden,3 en tog te vreede weesen.

Wij denken dat 't beeter is, soo lang er geen pais weederom gemaakt is, 't geld te vergraaven.
Als alles weeder in ruste is dan kan per wissel soldij reecq[ening] of door leevering van sulke penn[ingen] in S.E. Comp[agnie]s cassa, alles geremittiert werden.4

Nu zal ik uw edeles t nieuws meede deelen, dat mij bekend is. 't schip de Indiaan 5 is behouden in de Baaij Fals g'arriveert, en heeft op 34 grd.
NB. 6 Engelse scheepen gezien, zijnde naar presumptie oorlammen.6

Ook is alhier bij nagtstijd een Franse schuijt 15 mijlen uijt zee koomende, met een Franse agent aan 't hoofd g'arriveert, als meede in de Baaij Fals een Franse generaal, brieven meede brengende van de Hoogmoogende Heeren, dat ze gedeputeerdens naar Vrankrijk hadden gezonden, om militairen herwaards te zenden.

Er staan dienvolgens tot onse assistentie 2000 man Franse troupen te verwagten.
De hoeker Catwijk aan Rhijn word teegenswoordig met koorn gelaaden, om naar Mauritius te stevenen, en van daar zwaar geschut en militairen weederom herwaards te brengen.

In de Baaij Fals is meede een Deensch schip aan gekoomen, tijding brengende dat er een vloot van 26 scheepen reeds uijt Portsmouth waren geloopen, om herwaarts te steevenen, soo dat men daagelijks den vijand verwagtende is.
Alhier word aan strand in de Hout Baaij agter de kloof en in de Baaij Fals alles wat tot den oorlog dienlijk is behoorlijk ingerigt en met commandos van cavallerij, soldatesque, en geweerkundige Hottentots voorsien.
Niets meer uw edeles oplettendheijd waardig te melden hebbende, wensche uw edeles veel plaisier en geduurig welvaaren.

Naar minsaame groetenisse van mij en mijne vrouw, d[e] h[ee]r Eksteen en sijne vrouw en verdere vrienden aan uw edeles en de heer capt[ei]n Plokker.7 Noeme mij met alle agting,


Mijn heer en goede vriend
Uw edeles d[iens]w[illige] dienaar,
R. Doeksteen


Ps. Aan de zeegen 1die ik uw edeles zende, manqueert verders niets als 2 stokken met loo[d]t.
Den 4 junij is in de Baaij Fals t Zweeds Comp[agnie]s schip Gustaaf de Derde g'arriveert, maar aangaande den oorlog geene de minste tijding meede gebragt.

Wensche uw edeles nogmaals veel plaisier in de Chagreijne Baaij.8

Leeft wel.


[los blaadje] Mijn heer en vrind Kikkers, Vergeet tog mijn emmers niet en een halvaam goeijije peekel haaring. Met haast, Uw edele geneegende vri[e]ndin, S.C. Eksteen

[enveloppe] Mijn heer de heer Kikkert, opperstuurman op S.E. Comp[agnie]s boodem de Paerel,
leggende ter rheede in de Saldanha Baaij.
Hierbij 1 sak, waarin sig bevind een visch zeegen met sijn toebehoor.

[datering] Cabo de Goede Hoop den 30 maij 1781.



1.    Visch zeegen: visnet.
2.    Rxd: rijksdaalders.
3.    Aan uwe beenen binden: aan uw poot hebben.
4.    Hier is sprake van een bekende activiteit uit de VOC-tijd: de handelen in celen.
5.    Op het schip Indiaan voer Harmanus' broer Arie Kikkert als kapitein.
6.    Naar presumptie oorlammen: naar verondersteld wordt oorlogsschepen.
7.    Dirk Plokker, kapitein van de Parel.
8.    Chagreijne Baaij: Saldanhabaai.







Een zeekaart van de zuid-westkust van zuidelijk Afrika in 1790

Rechts de Tafelbaai, Kaap de Goede Hoop en Baai Fals, links de Saldanhabaai, waar in 1781 de VOC-retourvloot door de Engelsen werd overrompeld