Toen Texel nog Fries was
Nico Dros

Paperback, 80 pagina's met illustraties in kleur, tweede druk 2018
Uitverkocht

Een historisch essay, geschreven op verzoek van het College van Burgemeester en Wethouders in het kader van 'Texel 600 stad'. De auteur koos een mooi thema en een prikkelende titel voor zijn verhaal, dat gaat over de vroege 'donkere' middeleeuwen, een periode waarnaar nog weinig onderzoek is gedaan.





Dros begint bij de ontstaansgeschiedenis van het eiland, vanuit de oertijd tot aan de 'overwateringen' in de twaalfde en dertiende eeuw. Door de voortgaande stijging van de zeespiegel raakte Texel rond het jaar 1200 los van het vasteland. Behalve over de strijd van de bewoners tegen de zee gaat dit verhaal over de middeleeuwse leefwereld: het heidendom, het oude Friese gewoonterecht, de overalbeweiding, en de manier waarop in onze contreien gezamenlijk besluiten werden genomen en conflicten bijgelegd. Nadat de landstreek Texla onderdeel werd van het Karolingische rijk, kreeg de bevolking staatsgezag en christendom opgelegd. Sindsdien werd de rol van de geestelijkheid in het landbezit belangrijk.
Dros plaatst de lokale geschiedenis in een breder historisch kader. Hij laat zien hoe de Texelaars gaandeweg hun Friese vrijheid kwijtraakten en ten slotte onder Hollands grafelijk bestuur kwamen.

Het leuke van van dit verhaal is de Friese invalshoek van waaruit de vroege geschiedenis van de Texelse regio gestalte krijgt. Daarbij roept de auteur interessante vragen op, en opent hij tegelijk vensters op een boeiende, weinig bekende periode uit ons verleden.
In zijn nawoord maakt Dros duidelijk dat het uitventen van stadsrechten, zoals Willem VI dat deed, voor de Hollandse graaf een uiterst lucratieve inkomstenbron was. Het had voor Texelaars zeker voordelen. Maar het was tegelijk een donatie van bevoegdheden die men de bevolking eerder had ontnomen, en waarvoor nu flink betaald moest worden.

In een aardige bijlage sluit het boekje af met de pagina vol notities, die secretaris Falkoogh in 1579 zijdelings aan het Privilegienboek toevoegde.
Het is een greep interessante historische feiten, in willekeurige volgorde bij elkaar geschreven, met enkele saillante vergissingen, die samen een curieuze kleine Texelse kroniek vormen.



Ruumte skaadt niet
Tessels praate, séégies en anekdotes
Gré Dros

Gebonden, 115 pag., 15 x 20 cm, Het Open Boek 2009
Samengesteld door Theo Timmer, met illustraties van Monica Maas
Uitverkocht


                  


De tijd vliegt voorbij. Om het met ommoe Kortenhoeven te zeggen: 'Je piest ers en je striekt je heer d'ers glad en 't is alweer eetestied.' Twintig jaar lang verzorgde Gré Dros een taalrubriek voor het tijdschrift van de Texelse Historische Vereniging. Ze schreef over eigenaardigheden van het dialect, over de klank ervan, maar ook over ouwe liedjes, de taal uit haar kinderjaren, over sèègies, soute bóóne en boeskippe. In de latere periode lag het zwaartepunt meer op herinneringen, anekdotes en kleine verhalen. Over legendarisch sterke jutters, vliegende eb, kattenvreters en meer van dat moois.

Bijlage >

Artikel >

Zie ook: www.monicamaas.nl



Langs Pagga's paadje
Over de laatste bewoners van een plaggenhut op Texel
Irene Maas

Gebonden, 64 pag., 17,5 x 23 cm, foto's en documenten aangevuld met tekeningen van Monica Maas
Uitverkocht


                 


Op de nog niet ontgonnen gronden van de Westermient, van god en alle mensen verlaten, woonde in de tweede helft van de negentiende eeuw Kees Gorter, een man die 'Pagga' werd genoemd.
Van deze Pagga wordt verteld dat het 'een hele beste jutter' was.
En ook dat hij vreselijk kon vloeken.
Hij woonde met zijn vrouw in een plaggenhut, een 'zooien huus', dicht onder de duinkant, op een plaats waar later bos is geplant, niet ver van de Bleekerij. Van hun woning is niets meer terug te vinden. De hut kwam leeg te staan toen het bejaarde echtpaar in 1909 verhuisde naar het Gesticht van Weldadigheid in Den Burg. Arbeiders van Staatsbosbeheer hebben hem nog een aantal jaren als schaftkeet gebruikt, maar in 1917 is hij uiteindelijk afgebroken.
Er loopt nu een voetpad langs, 'de Paggaweg', maar tussen de bomen en braamstruiken herinnert niets meer aan Antje Dekker uit Oudeschild, die als ongehuwde moeder naar de Mient was verhuisd en bij Kees Gorter terechtkwam. Niets meer over hun leven, het harde en schrale bestaan onder de duinkant, de kinderen die ze er kregen en verloren.

Aan de hand van overleveringen, knipsels en dagboeknotities hebben Irene en Monica Maas het levensverhaal van deze mensen kunnen reconstrueren. Ze brengen ons daarmee terug naar het ongerepte landschap van de Westermient, een gebied dat door Jac. P. Thijsse geroemd is om zijn betoverende schoonheid, maar waarin het bestaan hard en arm was en alleen de sterksten konden overleven.

Bijlage >

De grindweg naar 't dorp de Koog
Uit het schrift van Antje Gorter
(de dochter van Pacha)

Wonen in een zooien huus

Het hondje van Pagga

Zie ook: www.juthout.nl



Omringd door zee

Jan Wolkers

Harde kaft, 35 pag., 12,5 x 19,5 cm, 10de druk 2022, € 10,-





Vanaf 1970 huurden Jan en Karina Wolkers in de maanden mei en september een vakantiehuisje in het uiterste noorden van Texel.
Ze kwamen terecht bij mevrouw Boon-Verberg, soldatenmoeder en ereburgeres van de georgische hoofdstad Tiblisi.
Het boekje bevat korte teksten met persoonlijke herinneringen en dagboeknotities over mevrouw Boon en haar zoon Arie, over kiloblikken kaviaar en verhalen die de ronde deden over brits-indische soldaten. Maar ook over de kleur blauw op het omslag van het Verkade-album, een picknick in de Buitenmuy en de schok die die moord op Allende bij hen teweegbracht. De columns uit Omringd door zee zijn in mei 1998 voorgelezen in het radioprogramma Onvoltooid verleden tijd van de VPRO.

Onder dezelfde titel zijn ze eerder door uitgeverij De Harmonie als radio-columns op cd uitgebracht, met muziek van het Willem Breuker collectief.
De verhalen staan ook in de essay-bundel Wolkers in Wolkersdorf die in het najaar van 2000 is verschenen.



Opstand der Georgiërs
'Sondermeldung Texel'
Dick van Reeuwijk

Slappe kaft, 72 pag., met foto's in zwart-wit, 14,5 x 20 cm, achtste druk 2019, € 11,95

De Engelse editie is uitverkocht, en de Duitse in herdruk

                   


Voorjaar '45. Het einde van de tweede wereldoorlog was in zicht. Niemand kon vermoeden dat één van de bloedigste veldslagen op Nederlandse bodem nog moest beginnen. Het vredige Texel zou daarvoor het trieste decor worden. 800 Georgiërs waren er gelegerd als hulptroepen van de Duitsers. Als soldaten van het Rode Leger waren ze in '41 aan het oostelijk front
Begin april '45 zouden de Georgiërs worden ingezet tegen de oprukkende geallieerden. In de nacht van 5 op 6 april kwamen ze in opstand: de operatie 'Dag der Geboorte'.
Texel werd Europa's laatste slagveld, waar honderden Duitsers, Georgiërs en Texelaars de dood vonden. Tot 20 mei duurden de gevechten.
Pas toen arriveerden de Canadezen en eindigde het Texelse drama, dat in de rest van Nederland bijna werd vergeten.

DICK VAN REEUWIJK maakte voor de NOS een opzienbarende film over de opstand van de Georgiërs. Hij reisde o.a. naar de Sovjet Unie om oudstrijders te interviewen. Het boekje werd in 1995 herzien en aangevuld met een aantal niet eerder gepubliceerde foto's.

Bijlage met foto's


LITERATUUR

UITVERKOCHTE TITELS
Geweld en vuur over de Eierlandse Polder - Albert Dros Dzn, oorlogsherinneringen van de landbouwer van hoeve Bland en Berg
Muiterij aan het Marsdiep - J.A.C. Bartels, verzameling foto's uit het archief van de auteur met een beschrijving van de belangrijkste gebeurtenissen tijdens de Georgische opstand, gebonden, 96 pag., 22,5 x 28,5 cm, uitg. De Bataafse Leeuw 1986
Texel Nederlands laatste slagveld - J.A.C. Bartels en W. Kalkman, uitgebreide beschrijving van achtergronden en gebeurtenissen tijdens de Georgische opstand, gebonden, 16 x 23 cm, 335 pag., met foto's
Texel 1945, gesprek met Artemidze - Connie Brood, 16 pag., 15 x 21, geniet, overdruk van een interview uit Vrij Nederland 2 april 1983, uitgave Het Open Boek 1983
Dag soldaat, dag mooie soldaat - Imme Dros, jeugdboek, uitgeverij Querido
Van Texel begon de victorie - Piet van As, jongensboek uit de jaren vijftig
Tragedie op Texel - J.A. van der Vlis, vijftig ooggetuigen over de Georgische opstand; 14 x 21 cm, 128 tekstpagina's, plus enkele katernen foto's. Dit boek verscheen voor het eerst bij Becht in 1946. Er bestaan drie verschillende edities van
Water, wind en vuur - K. Norel, roman, uitgave La Rivièra en Voorhoeve, 1970



De geest verwaait
Texelse verhalen en beelden over dementeren

Paperback, 80 pag., 12,5 x 20 cm, najaar 2001
Uitverkocht





De geest verwaait is een bundeling van verhalen, gedichten en foto's met als thema dementie. De ene keer serieus, dan weer met een knipoog, wordt dit onderwerp behandeld door:
Aris Bremer, Margot Doorgeest, Theo Timmer, Daan Welboren, Theun de Winter, Nico Dros, Frans Hopman, Harry de Graaf, Marianne Witte, Kees Vlaming Mzh., fotoclub Texel en studenten van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten Den Haag.
De geest verwaait is in 1997 door Het Open Boek geproduceerd voor het Project Dementie Texel.